Eventjes winter

 

En dan zomaar een paar dagen met flinke nachtvorst! Dat levert prachtige plaatjes op. Koud is het wel, maar in de middag met het zonnetje erbij is het heerlijk wandelen in de frisse lucht. Het duurt alleen nooit lang...

Beuk reikt uit

In de NRC van 30 november jl. stond een interview met cameraman en natuurfotograaf Ruben Smit. Herstellend van de ziekte van Lyme fotografeerde hij de natuur dichtbij zijn huis. Waaronder deze: Beuk reikt zijn hand uit. Wij pakken deze bomenhand graag aan!

Half mens, half boom

Momenteel is in het Drents Museum in Assen een tentoonstelling te zien over het leven van de Mexicaanse kunstenares Frida Kahlo.

Zij schilderde in 1931 een portret van plantenkweker Luther Burbank die beroemd was om zijn ongewone kruisingen van vruchten en planten.
Op het schilderij is hij zelf een kruising van mens en boom. Het skelet (tussen de boomwortels) staat symbool voor het ontstaan van nieuw leven door de dood.

Magisch licht

De late herfst heeft soms bijzondere verrassingen. Tijdens een boswandeling zagen Saskia en haar man tussen de bomen een magische lichtval. Op zo'n dag dat het niet echt somber is maar ook niet zonnig.

Saskia heeft geprobeerd de mooie sfeer in een foto te vangen. Dat lukt nooit helemaal, maar de foto is aardig gelukt.

Heel apart is dat Saskia's zus M. onlangs een schilderij maakte dat dezelfde sfeer uitstraalt.

Dood doet leven

Saskia en haar man waren al vaker langs een dode horizontaal omgeknakte boom op het heideveld gewandeld. Uit de verte leek het na verloop van tijd  alsof er een nieuwe levende boom achter de dode begon te groeien. Of waren het toch nieuwe takken en was de boom niet dood?

Vorige week zijn ze eens van dichterbij gaan kijken. En wat bleek? Een dikke tak van de dode boom is in de grond gegroeid en vormt tegelijkertijd een nieuwe stam! Zowel naar boven als langs de grond groeien er takken aan.

Leven en dood gaan hier naadloos in elkaar over. Bomen kunnen dit.

Omkering

Soms kun je als je in de natuur bent, het gevoel krijgen dat niet alleen jij kijkt naar de bomen, de wolken en de zon, maar dat zij ook jou zien. Die 'omkering' ervaren maakt je rustig, dankbaar, nederig. Jij loopt daar klein als onderdeel van het grote geheel.

Yvons dochter fotografeerde onlangs in het bos bij Kootwijk dit boomgezicht. Zo wordt het bovenstaande wel heel letterlijk: wie kijkt nou eigenlijk naar wie?

Paddenstoelen!

Nu de herfst echt begonnen is, rijzen overal de paddestoelen uit de grond. In het bos, maar Saskia trof deze gewoon in het gras langs de kant van de weg. De grootste maar liefst 12 cm in doorsnee! Verderop in het gras stonden er nog veel meer.

Ja, paddenstoelen, daar worden wij blij van! Net als van het mooie licht en de verkleurende blaadjes. Zo veel spannender dan het egale langzaam vervalende groen van de zomer. Wij alledrie beschouwen de herfst als 'ons' seizoen. De komende tijd valt er nog veel te genieten.

Kastanjes

“Vandaag heb ik de eerste kastanjes gevonden!”, meldde Yvon opgetogen. Anja had er bij haar in de buurt ook al een paar opgeraapt. Een herfst-mijlpaal. Saskia schreef een aantal jaren geleden dit:

“Steeds duidelijker ruik en zie ik de al begonnen herfst. En daar, op het pad: de eerste kastanjes! Ik raap er een paar op. Ze zijn nog nieuw, glanzen als mahoniehout. Als ik nog eens goed kijk valt me ineens op, dat ze niet bepaald volmaakt zijn. Een rimpeltje of krasje hier, een uitstulping of een deukje daar. Net als wij mensen, mijmer ik. Zeker wij die in de herfst van het leven zijn aanbeland.
Ondanks hun imperfectie, misschien juist daardoor, zijn de kastanjes prachtig zoals ze daar liggen op mijn hand. Ik krijg de vreemde neiging er eentje te kussen, en doe het - er is toch niemand die het ziet. Ik word er blij van, onstuitbaar vrolijk zelfs. Ben jij ooit door een kastanje terug gekust? Nou, ik wel, geloof ik… Ik ga verder en geniet van al het moois in het bos. De kastanjes veilig in de zak van mijn fleece. Zij glimmend van buiten, ik van binnen.”

Als een boom

Netwerk

Ondergronds vormen schimmels samen met de wortels van planten en bomen een ongekend groot netwerk, mycorrhizae. Kunstenares Suzette Bousema maakt met haar project Super Organism dit schimmelnetwerk zichtbaar. Ze fotografeerde de schimmels in een laboratorium met een macrolens en drukte ze af op halfdoorzichtige doeken.

In de Leidse Hortus zag Yvon een van de doeken. Eerder had Suzette een expositie in de Kaapse Bossen in samenwerking met Natuurmonumenten. Kijk hier voor meer informatie.

Geboorte

Van de week maakte Yvon een foto van mooie waterlelies. Toen ze inzoomde kwam er nog iets anders tevoorschijn. Je moet wel een 'heksenblik' hebben om het te kunnen zien.

Uit de lelie lijkt iets geboren te worden. Wat zou het zijn? Het lijkt een soort lichtwezen...
De natuur blijft ons verrassen.

Tweelingbeuk

Achter Saskia's huis staat een kerk met daaromheen een bosje. het is niet openbaar toegankelijk. Met Kerkepad wast de kerk open en konden we ook in het bosje.
Anja en Saskia hebben het bosje bekeken op mogelijke geschiktheid voor een bosbad-activiteit. Dat zou kunnen en ook mogen (desgevraagd aan de kerk), maar we aarzelen omdat het erg klein is en ook lawaaierig kan zijn vanwege het langsrijdend verkeer.
Middenin het bosje staat een bijzondere tweelingbeuk: de sapstroom van de ene stam loopt omhoog, de andere omlaag! We konden het allebei voelen. Toen Saskia een week later weer ging, was dat nog zo.
We houden deze locatie in beraad: fijn dichtbij.

Herfst in aantocht

Herfstvondsten van gisteren

Van de week vonden we alle drie ineens: het lijkt wel of je de herfst al een beetje ruikt! Toen Saskia gisteren een boswandeling maakte kon ze de eerste tekenen ook al zien. Een enkel geel blad, voortijdig afgevallen eikels, uitgebloeide bloemen, hier en daar een bruin blad in de verder nog stralend groene varens.
Volgens de alternatieve seizoenenindeling begint de herfst in de eerste dagen van augustus. Over een week of drie dus. Wij verheugen ons erop, ja nu al terwijl de rest van Nederland zich vooral concentreert op de zomervakantie. Maar dan willen we wel graag tot eind oktober mooie herfstdagen met van dat warme zonlicht waarin de bladeren langzaam verkleuren en verdorren, met ochtendmist en dauwdruppels op spinnenwebben, en wat regen en wind ter afwisseling. Nog even...

Anja's beuk

Anja bij haar beuk

Anja en haar man zijn vele keren met vakantie geweest in het Wirfttal (Duitse Eiffel). Tijdens een wandeling in 2007 dacht Anja terug aan hoe zij op een cursus een mooi contact met een boom had gehad en vroeg zich af of dat vaker zou lukken. Jazeker dus!

“We liepen langs een pad en toen hoorde ik heel duidelijk ‘hallo’! Wat raar, dacht ik, want er was verder niemand. Ik zei tegen mijn man Henk dat het leek te komen van achter de begroeiing aan de linkerkant van de weg. We liepen even verder en zagen toen links een paadje. Meteen aan het begin was een grafheuvel, dat bleek van een hondje te zijn, er stonden beeldjes op. En was ook een houten kastje met een beschildering van een uil. Het voelde als een gewijde, bijzondere plek. Toen we verder naar links liepen kwamen we op een open plek. Het was er heel stil en er hing een serene sfeer. Achterin zagen we een prachtige majestueuze beuk staan. Ik voelde meteen dat zij (het voelde als een vrouwelijke energie) degene was die mij had begroet. We bleven bij haar staan en ze voelde zo uitnodigend! Het ontroerde me en Henk was ook onder de indruk.

De leefhoutjes

Daarna zijn wij elk jaar als wij daar op vakantie waren, ik denk wel twaalf keer, bij deze beuk op haar sfeervolle plek langs gegaan. Steeds  was zij uitnodigend en lief, echt een vriendin.
Twee jaar geleden, toen we van plan waren om ons huis te gaan verkopen, vreesde ik dat we haar niet vaak meer zouden gaan bezoeken. Toen heb ik haar gevraagd of ik een tak van haar mocht hebben om leefhout van te maken. Dat mocht en dat heb ik ook gedaan. Via het leefhout is zij voor altijd bij me!”

Opgaan

In 2010 is Saskia een paar weken in Nieuw-Zeeland geweest. Daar zag ze een bijzondere bomenrelatie. De rata is een boom die zich begint te ontwikkelen op een andere boom, meestal een rimu (naaldboom), die hij als gastheer gebruikt. Vanuit de top van die boom laat hij lange wortels neer en laat die in de grond groeien. De gastheer-boom vermolmt geleidelijk. Zijn resten blijven de rata stutten, terwijl deze intussen zelf een stam vormt. De rata wordt hierom wel een 'killer tree' genoemd. Anderen vragen zich af of die benaming terecht is: de gastheer-boom is immers al een volwassen boom die hoe dan ook een keer aan zijn eind zou komen.
 De samengroeiing deed Saskia denken aan een innige, voedende liefdesrelatie. Ze schreef er een gedicht over vanuit de rimu.

al vele jaren

stond ik hier

gerijpt

op jou te wachten



stap na stap

laat ik mij nemen

gun jou

je volle groei



van kruin tot voet

omstrengeld

houd ik je

fier omhoog



zonverwarmd

vermolmend hout

opgaand

in jouw omarming

Blaadjes

De blaadjes zijn gehaakt door Anja

Met ingang van het mei/juninummer van Zin Magazine heeft singer-songwriter Stef Bos daarin een column.
Hij schrijft in zijn eerste bijdrage onder andere over zijn vader. Deze vergeleek ons mensen met blaadjes aan een boom. Op een gegeven moment laat je los en dwarrelt op de grond, en wordt op jouw beurt voedsel voor de boom. Uiteindelijk gaat het leven dus niet om de blaadjes maar om de boom.

Bezoeker van dit bos

Ik ben de warmte van je haard
In de koude nachten van de winter
De vriendelijke schaduw
Wanneer de zomerzon brandt
Ik ben de schoonheid van de Lente
De kleuren van de herfst
Ik ben de deur van je woning
De plank van je tafel
De stoel waarop je rust
Ik ben het bed waarin je slaapt
Ik ben het hout van je wieg
En van je kist bij je dood
Luister naar mijn verzoek:
Respecteer mij, geniet van mij
houd mij in ere

In het bos rond landgoed De Eese (bij Steenwijk) kom je dit boomgedicht tegen.

Wonder (vervolg)

Yvon had nog mooie detailfoto's van het ontkiemen van kastanje en eikel. Het blijft bijzonder dat proces op de voet te volgen. We hoeven er verder weinig aan toe te voegen... a dirty mind is a joy forever!

Wonder

Yvon heeft een jong eikje opgekweekt uit een eikel. Het blijft toch een wonder hoe zo’n straks machtige boom uit zo iets kleins voortkomt. De kastanjestek die ze ook probeerde, heeft het helaas niet gered.
Yvon overweegt het kleine eikje straks te planten bij de stronken van twee omgehakte bomen vlakbij haar huis.

Bij Saskia bevindt zich achter haar tuin een klein stukje bos. Ook daar komen de jonge eikjes overal op. In de tuin zelf verrijzen vooral piepkleine esdoorns. Die trekt ze toch maar tussen de beplanting uit... ze groeien razendsnel uit tot miniboompjes.

Welke boom ben ik?

Op de Keltische bomenhoroscoop kun je zien welke boom past bij jouw geboortedatum, als een soort van sterrenbeeld.
Anja blijkt dan een kastanje te zijn. Wat volgens haar aardig klopt: ”Ik heb enigszins kastanjebruin haar. En tegenover het huis waar ik geboren ben stond een grote kastanjeboom waar ik regelmatig contact mee maakte. toen hij (helaas) werd omgehakt was ik erg verdrietig. Ik heb toen een gedicht voor hem geschreven als afscheid. Helaas heb ik dat gedicht niet meer.”
Yvon is volgens de kalender een vijg, maar voelt zich meer verwant met taxus en kastanje. Saskia wil best een linde zijn, maar was misschien liever een berk geweest.

De bomenhoroscoop is overigens niet onomstreden. In de Keltische tijd groeiden sommige bomen die er op staan, nog niet in ons land.
Toch vinden wij het idee van een geboorteboom leuk.

Bosbaden

De eerste oefening: het bos begroeten

Op 5 september 2019 organiseerde Anja op verzoek een bosbadwandeling voor de universitaire ICT-afdeling waar haar man heeft gewerkt. Het was voor hen onderdeel van een team-uitje. Plaats van handeling was het compacte, bosachtige park rond kasteel Oud Poelgeest in Oegstgeest.

Anja putte uit haar ervaring met natuurdialoog-wandelingen en liet zich inspireren door het Japanse Shinrin-Yoku (bosbaden) waarover net een paar mooie boeken waren verschenen. In het kort: stil en langzaam in de natuur verkeren vermindert stress en ontspant, en heeft een gunstige uitwerking op bloeddruk en immuunsysteem. Planten en bomen scheiden etherische stoffen uit die een positief effect hebben op ons zenuwstelsel.

Het was een langzame, geconcentreerde wandeling met af en toe stilstaan of -zitten voor een oefening. Saskia ondersteunde Anja als tweede begeleidster en nam een deel van de toelichting vooraf en enkele oefeningen voor haar rekening.

De organisator was uiteraard op de hoogte, maar voor de deelnemers was de bosbadwandeling een verrassing. Heel rustig lopen, niet praten maar luisteren en de natuur op je laten inwerken: het kostte sommigen moeite om te schakelen naar hun zintuigen en hun binnenwereld. Toch vonden de meesten het een bijzondere ervaring en mochten we na afloop veel complimenten ontvangen.

Fantoomstromen

Foto internet; we hebben er geen
van de echte fantoomboom

Op 29 januari 2009 schreef Saskia op haar toenmalige weblog:
De eerste rij populieren langs het dwarspad is ten prooi gevallen aan de kennelijk noodzakelijke bosuitdunning van het Balijbos. Ook ‘mijn’ boom heeft er aan moeten geloven.... Nu is er slechts een vlak bij de grond afgezaagde boomstomp van hem over, en het wortelstelsel.
Ik heb een rondje gelopen dicht om wat eens de boom was. Verbeeldde me dat ik nog een zekere energie voelde vanuit de wortels. Toen ging ik in een impuls voorzichtig op de afgezaagde doorsnede staan. Ik bevond me waar de stam was geweest, maar nu een ijlheid voelbaar was. Zelf voelde ik me ook ongelofelijk licht worden: gedragen, opgetild. Alsof ik doorzichtig werd, even samenviel met de niet-boom die daar stond, de fantoomboom.

Een paar dagen later liepen Saskia en Yvon samen langs de voormalige bomenrij. Yvon ging even op de stronk van een andere omgehakte boom staan, en zei een heel andere energie te voelen, meer benedenwaarts gericht. Toen ruilden ze van plek. En het merkwaardige was: Yvon voelde nu de ijlheid van Saskia’s fantoomboom, en Saskia merkte dat die van Yvon echt een heel andere kracht uitstraalde.
Ze schreef hierover: Dat zelfs niet-bomen ‘spreken’, hun eigen rol spelen in een rij van soortgenoten, dat wisten wij niet. Hoe lang zal dit merkbaar blijven, hoe lang duurt het voor de taal van de voormalige bomen is verdwenen? Of blijft het wortelstelsel levend, verbonden, ondergronds de communicatie voortzettend die bovengronds is weggehakt?

Was mich bewegt

Men moet de dingen
de eigen stille
ongestoorde ontwikkeling laten
die diep van binnen komt.
Die door niets gedwongen of versneld
kan worden.

Alles in het leven is groeien
en vormt zich,
rijpt zoals de boom,
die zijn sapstroom niet stuwt
en rustig in de lentestormen staat,
zonder de angst
dat er straks geen zomer zal komen.
Die zomer komt toch!

Maar slechts voor de geduldigen
die leven alsof de eeuwigheid voor hen ligt,
zorgeloos,
stil en weids.

Men moet geduld hebben
met onopgeloste zaken in het hart
en proberen de vragen zelf te koesteren
als gesloten kamers
en als boeken
die in een zeer vreemde taal geschreven zijn.
Het komt erop aan alles te leven.
Als je de vragen leeft,
leef je misschien langzaam maar zeker,
zonder het te merken,
op een goede dag
het antwoord in.

Rainer Maria Rilke (1875-1926)